ARASTA VE BEDESTENLER
Tarihsel süreklilik içinde bulunduğu dönemin değişken sosyo-kültürel ve toplumsal yapısına göre ticaret yapıları benzer mekan ihtiyaçlarına farklı çözüm arayışlarıyla sürekli bir kimlik değişimine uğramışlardır. Bu noktada İpek Yolu gibi birçok kıtalararası ticaret yolunun kullanıldığı, ürün değiş tokuşunun daha hareketli olduğu Ortaçağ döneminin Doğu ve Batı toplumlarındaki toplumsal yaşamın alışveriş mekanlarını nasıl şekillendirdiğini incelemek gereklidir.
Dönemin eski Türk yerleşimlerindeki alışveriş hayatına bakılacak olursa bu mekanlar özellikle cami, kervansaray, hamam ve hanlarla bütünleşen bir sistemde yapısal olarak birbirine benzer biçimde gelişen arasta ve bedestenlerden oluşuyordu. İlk örneklerinde üzeri açık bir orta mekanın etrafında yer alan küçük dükkanlarla beslenen bedestenler, zamanla orta mekanlara da bu dükkan ünitelerinin eklenmesiyle prensipte dikdörtgen plan formuna bağlı kalarak, hücreli bedestenler, dıştan dükkanlı bedestenler, kat bedestenleri, arasta-bedestenler ve bedestenli arastalar şeklinde çeşitlilik göstermiştir. 15.inci yüzyılın sonlarına doğru gelişimini tamamlayan bedestenlerin büyüklüğü en az 300 dükkanı barındıracak kapasiteye ulaşmıştır. Bu sınıflama içinde, karşılıklı iki sıra dükkan birimlerinin bir araya gelerek oluşturduğu arastalar ise Mısır Çarşısı örneğinde görüldüğü üzere kendi başına bir alışveriş mekanı olabildiği gibi aynı zamanda bedestenlerin içinde yer alarak da bedestenlere mekan zenginliği getirmiştir.
Zamanla arastaların külliyelerle, bedestenlerin ise kervansaraylarla bütünleşmesi ile alışveriş mekanları birden çok işlevi barındıran komplekslerin vazgeçilmez bir parçası olma özelliğini günümüze kadar devam ettirmiştir.
ARASTA
2012 yılında Kentsel Sit Alanı dâhilinde bulunan bir yapı grubunun Odunpazarı Belediyesi tarafından oluşturulmuş turistik çarşıdır.
Camın, Odunpazarı ve Eskişehir’de bir marka olması için yapılan çalışmalarda, özellikle cam konusunda kurslarda eğitim almış, sertifikalı girişimcilerin çoğunluğu oluşturduğu 14 dükkânda, camın yanında çini ve seramik sanatçılarının eserleri satışa sunulmaktadır.
Odunpazarı Kentsel Sit Alanı sınırları içindeki mevcut alışveriş noktalarına alternatif kazandırmak, dolayısıyla alanın fiziki iyileşme sürecine ivme kazandırmak amacıyla yapılan çarşı Butik Otel, Kırım Tatar Kültür ve Çibörek evi ile çevrelenmiş alanda farklı bir kentsel buluşma noktası oluşturmuştur. Kültürel aktiviteler ve benzeri ihtiyaçlar için bir “açık hava çok amaçlı salonu” olarak da kullanılmaktadır.
Kaynakça:
Zengel, R., Tarih İçinde Değişen Tüketim Mekanları, DEÜ Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Bina Bilgisi ABD.
